چرا پیامبر اسلام(ص) در 54 سالگی عایش نُه ساله را به عقد خود درآورد؟

در مورد سن عایشه در هنگام اجرای صیغه عقد می گوییم:

اولاً: داده‌های تاریخی به ما می‌گوید: سن عایشه در هنگامی که به عقد پیامبر درآمد، بیشتر از نه سال بود، به چند دلیل:

1 - برخی از مورخان مانند ابن قتیبه دینوری نوشته اند:‌ عایشه در سال 57 هـ ، و در هفتاد سالگی درگذشت.(1)معنای این سخن آن است که عایشه در سال اوّل بعثت متولد شد.

تاریخ اجرای صیغه عقد را یک ماه بعد از رحلت حضرت خدیجه و پس از عقد "سوده" بیان کرده‌اند.(2) حضرت خدیجه در رمضان سال دهم بعثت از دنیا رفت و در شوال همین سال عایشه به عقد پیامبر(ص) درآمد.(3)

بااین داد? تاریخی می‌گوییم: عایشه در هنگام عقد حدوداً ده ساله بود.

2 - عالمان اهل سنت از پیامبر(ص) دو روایت نقل کرده اند: یکی این که فرمود: "دخترش فاطمه سرور تمام بانوان جهان است" و دیگر این که در مورد عایشه فضیلتی را بیان داشت که دیگر زنان آن فضیلت را ندارند. چگونه می‌شود حضرت فاطمه سرور تمام بانوان جهان باشد، اما عایشه فضیلتی داشته باشد که دیگر زنان حتی حضرت فاطمه از آن محروم باشد؟!

بین دو جمله‌ای که عالمان اهل سنت نقل کرده‌اند تضاد و ناسازگاری وجود دارد. برخی از آنان همانند "طحاوی" که ناقل آن دو هستند، برای رفع ناسازگاری چاره‌ اندیشی کرده و گفته‌اند: جمله دوم که درباره عایشه فضیلتی را برشمرده است که دیگر زنان حتی فاطمه از آن محروم است. مربوط بود به زمانی که فاطمه کوچک و نابالغ بود، یعنی در هنگامی که فضیلت عایشه یاد شد که حضرت فاطمه خردسال بود و آن فضیلت مربوط به افراد بالغ بود. همو می‌گوید: فاطمه در بیست و پنج سالگی درگذشت.(4)

از این دو جمله استفاده می‌شود که ولادت حضرت فاطمه دو سال قبل از بعثت بود؛ معنایش این است که عایشه دست کم چند سال از حضرت فاطمه بزرگ‌تر بود. حال اگر دست کم عایشه را دو سال از فاطمه(س) بزرگ‌تر فرض نماییم، در این صورت می‌توان گفت که ولادت عایشه چهار سال قبل از بعثت بود، در این صورت می‌گوییم: زمانی که او به عقد پیامبر(ص) درآمد، حدوداً چهارده ساله بود.

3 - برخی از سیره نویسان همانند "ابن اسحاق" و "ابن هشام" که پیشگامان در سیره نویسی هستند، می‌نویسند: عایشه بیستمین فردی بود که به پیامبر اسلام(ص) ایمان آورد و اضافه می‌کنند: قبل از عایشه خواهرش اسماء و بعد از عایشه "خبّات بن اَرَّت" مسلمان شدند. (این امر درحدود سال چهار بعثت و بعد از آشکار شدن دعوت پیامبر(ص) رخ داد.) و می‌افزایند عایشه در این هنگام به سن تکلیف نرسیده و صغیر بود.(5)

صغیره بودن به چه معنا است؟ قطعاً به این معنا نیست که دوره شیرخواری را طی می‌کرده، چرا که در این دوره معقول نیست گفته شود اسلام را اختیار کرده بلکه باید در این هنگام سنّ عایشه در حدی باشد که بتوان نسبت اسلام آوردن را به او داد.

حضرت علی(ع) در هنگامی که اسلام اختیار کرد، بین ده تا سیزده سال داشت. متذکر شده‌اند حضرت در این هنگام صغیر بود، "رجل" نبود. حال درباره عایشه هم می‌بایست طوری سخن گفت که معقول باشد، یعنی سنش به اندازه‌ای باشد که بتواند اسلام را اختیار کند تا بگویند بیستمین مسلمان است، لیکن کم‌تر از سن بلوغ باشد. اگر بلوغ دختران نه سال است، ایشان در این هنگام مثلاً هشت ساله باشد. در این صورت معنایش این است: هنگامی که به عقد پیامبر(ص) درآمد، حدوداً پانزده ساله بود، نه نُه ساله.

ثانیاً : در زمان پیامبر(ص) سن ازدواج دختران در همین حدود معمولی و متعارف بود. عرب‌های شبه جزیره خوش نداشتند دختر دیر ازدواج کند و مدت‌ها در خانه پدر بماند. بلکه می‌کوشیدند تا دخترانشان را زودهنگام شوهر دهند و خیالشان از این بابت آسوده شود.

بنابراین ازدواج دختران در سنین کم در آن عصر و زمان پسندیده و متعارف بود، هیچ اشکالی نداشت.

طبعاً سنت‌های اجتماعی و فرهنگی هر ملت و هر زمان را باید با معیارهای همان جامعه مورد سنجش قرار داد، نه با معیار‌های عصرحاضر.

اگر پیامبر(ص) در این مورد مرتکب اشتباهی می‌شد و کاری غیر متعارف انجام می‌داد، بدون شک دشمنان حضرت از آن سوء استفاده می‌کردند و آن را بر ضد دعوت پیامبر اسلام(ص) به کار می‌گرفتند.

در تارخ هیچ نشانی نیست که دشمنان قسم خورده حضرت از این ازدواج دستاویزی برای کوبیدن شخصیتش گرفته باشند. این خود دلیلی است که ازدواج حضرت با عایشه بر خلاف عرف نبود.

بین عقد و عروسی عایشه حدود پنج سال فاصله بود، یعنی اگر عایشه در 10 سالگی مثلاً به عقد پیامبر(ص) در آمد، عروسی او در پانزده سالگی اتفاق افتاد، و ازدواج در چنین سنی اشکالی ندارد.

پی نوشت:

1 - المعارف، ص 134.

2 - ابن سعد کاتب واقدی، طبقات الکبری، ج 8، ص 79.

3 - همان، ص 58.

4 - مشکل الآثار ، ج 1، ص 47 و 52؛ سیره صحیح پیامبر بزرگ اسلام، ج 2، ص 264.

5 - سیره ابن هشام، ج 1، ص 234.

www.masjed-kelisa.blogfa.com

poparyus@gmail.com